 |
حسب و نسب شریف امام(ع)
تولد حضرت امام عسکری علیه السّلام در روز جمعه هشتم ربیع الآخر سال دویست و سی و دو اتفاق افتاد، و در سال دویست و شصت در هشتم ربیع الاول از جهان رفت، و در هنگام وفات بیست و هشت سال از عمر شریفش گذشته بود. مدت امامت حضرت هادی علیه السّلام شش سال بود، و آن جناب ملقب بودند به: هادی، عسکری و سراج، امام حسن عسکری و پدر و جدش در میان مردم به ابن الرضا معروف بودند امامت حضرت عسکری مصادف بود با ایام خلافت معتز، مهتدی و معتمد آن حضرت در زمان خلافت معتمد به شهادت رسیدند و در منزلش در سامراء پهلوی پدر بزرگوارش دفن شدند. گروه کثیری از شیعیان عقیده دارند که حضرت مسموم از دنیا رفتند همان گونه که پدر و جدش هم مسموم شدند، و همچنان تمام ائمه علیهم السّلام شهید از جهان رفتند، و در این جا به حدیث حضرت صادق علیه السّلام که فرمود: ما را یا با شمشیر و یا با سمّ شهید خواهند کرد استدلال می کنند.
دوران امامت
به طور کلی دوران عمر 29ساله امام حسن عسکری (ع ) به سه دوره تقسيم مي گردد : دوره اول 13سال است که زندگی آن حضرت در مدينه گذشت . دوره دوم 10سال در سامرا قبل از امامت . دوره سوم نزديک 6 سال امامت آن حضرت مي باشد . دوره امامت حضرت عسکری (ع ) با قدرت ظاهری بنی عباس رو در روی بود . خلفايی که به تقليد هارون در نشان دادن نيروی خود بلندپروازيهايی داشتند . امام حسن عسکری (ع ) از شش سال دوران اقامتش ، سه سال را در زندان گذرانيد . زندانبان آن حضرت صالح بن وصيف دو غلام ستمکار را بر امام گماشته بود ، تا بتواند آن حضرت را - به وسيله آن دو غلام - آزار بيشتری دهد ، اما آن دو غلام که خود از نزديک ناظر حال و حرکات امام بودند تحت تأثير آن امام بزرگوار قرار گرفته به صلاح و خوش رفتاری گراييده بودند . وقتی از اين غلامان جويای حال امام شدند ، مي گفتند اين زندانی روزها روزه دار است و شبها تا بامداد به عبادت و راز و نياز با معبود خود سرگرم است و با کسی سخن نمي گويد . عبيدالله خاقان وزير معتمد عباسی با همه غروری که داشت وقتی با حضرت عسکری ملاقات مي کرد به احترام آن حضرت برمي خاست ، و آن حضرت را بر مسند خود مي نشانيد . پيوسته مي گفت : در سامره کسی را مانند آن حضرت نديده ام ، وی زاهدترين و داناترين مردم روزگار است . پسر عبيدالله خاقان مي گفت : من پيوسته احوال آن حضرت را از مردم مي پرسيدم . مردم را نسبت به او متواضع مي يافتم . مي ديدم همه مردم به بزرگواريش معترفند و دوستدار او مي باشند . با آنکه امام (ع ) جز با خواص شيعيان خود آميزش نمي فرمود ، دستگاه خلافت عباسی برای حفظ آرامش خلافت خود بيشتر اوقات ، آن حضرت را زندانی و ممنوع از معاشرت داشت . " از جمله مسائل روزگار امام حسن عسکری (ع ) يکی نيز اين بود که از طرف خلافت وقت ، اموال و اوقاف شيعه ، به دست کسانی سپرده مي شد که دشمن آل محمد (ص ) و جريانهای شيعی بودند ، تا بدين گونه بنيه مالی نهضت تقويت نشود . چنانکه نوشته اند که احمد بن عبيدالله بن خاقان از جانب خلفا ، والی اوقاف و صدقات بود در قم ، و او نسبت به اهل بيت رسالت ، نهايت مرتبه عداوت را داشت " . " نيز اصحاب امام حسن عسکری ، متفرق بودند و امکان تمرکز برای آنان نبود ، کسانی چون ابوعلی احمد بن اسحاق اشعری در قم و ابوسهل اسماعيل نوبختی در بغداد مي زيستند ، فشار و مراقبتی که دستگاه خلافت عباسی ، پس از شهادت حضرت رضا (ع ) معمول داشت ، چنان دامن گسترده بود که جناح مقابل را با سخت ترين نوع درگيری واداشته بود . اين جناح نيز طبق ايمان به حق و دعوت به اصول عدالت کلی ، اين همه سختی را تحمل مي کرد ، و لحظه ای از حراست ( و نگهبانی ) موضع غفلت نمي کرد " . اينکه گفتيم : حضرت هادی (ع ) و حضرت امام حسن عسکری (ع ) هم از سوی دستگاه خلافت تحت مراقبت شديد و ممنوع از ملاقات با مردم بودند و هم امامان بزرگوار ما - جز با ياران خاص و کسانی که برای حل مشکلات زندگی مادی و دينی خود به آنها مراجعه مي نمودند - کمتر معاشرت مي کردند به جهت آن بود که دوران غيبت حضرت مهدی (ع ) نزديک بود ، و مردم مي بايست کم کم بدان خو گيرند ، و جهت سياسی و حل مشکلات خود را از اصحاب خاص که پرچمداران مرزهای مذهبی بودند بخواهند ، و پيش آمدن دوران غيبت در نظر آنان عجيب نيايد . باری ، امام حسن عسکری (ع ) بيش از 29سال عمر نکرد ولی در مدت شش سال امامت و رياست روحانی اسلامی ، آثار مهمی از تفسير قرآن و نشر احکام و بيان مسائل فقهی و جهت دادن به حرکت انقلابی شيعيانی که از راههای دور برای کسب فيض به محضر امام (ع ) مي رسيدند بر جای گذاشت . در زمان امام يازدهم تعليمات عاليه قرآنی و نشر احکام الهی و مناظرات کلامی جنبش علمی خاصی را تجديد کرد ، و فرهنگ شيعی - که تا آن زمان شناخته شده بود - در رشته های ديگر نيز مانند فلسفه و کلام باعث ظهور مردان بزرگی چون يعقوب بن اسحاق کندی ، که خود معاصر امام حسن عسکری بود و تحت تعليمات آن امام ، گرديد . در قدرت علمی امام (ع ) - که از سرچشمه زلال ولايت و اهل بيت عصمت مايه گرفته بود - نکته ها گفته اند . از جمله : همين يعقوب بن اسحاق کندی فيلسوف بزرگ عرب که دانشمند معروف ايرانی ابونصر فارابی شاگرد مکتب وی بوده است ، در مناظره با آن حضرت درمانده گشت و کتابی را که بر رد قرآن نوشته بود سوزانيد و بعدها از دوستداران و در صف پيروان آن حضرت درآمد .
عمو من به نماز خواندن سزاوارترم
احمد بن عبیدالله در ادامه می آورد: بعد از فوت امام حسن عسری برادر آن حضرت که به جعفر کذاب معروف است نزد پدرم آمد و گفت:اگر شما مرا به عنوان جانشینی برادرم به رسمیت بشناسید حاضرم هر سال بیست هزار سکه طلا مالیات بپردازم.
احمد می گوید پدرم به شدت خشمگین شد و گفت برو احمد مگر نمی بینی امیر شمشیرش را برهنه کرده و بر روی کسی که پدر و برادرت را امام می دانند کشیده است ولی این مردم از عقیده خود دست بردار نیستند تو گمان می کنی مقام امامت یک مقام انتصابی است و به هر کس می شود اعطا کرد و پدرم جعفر را طرد کرد و دیگر او را راه نداد.
البته متوکل به عنوان جانشینی؛ جعفر را که فرد شرابخوار و عیاشی بود پذیرفت و او را فرستاد موقعی که امام حسن عسکری از دنیا رفت بر جنازه آن حضرت نماز بخواند، اما ناگهان فرزند چهار ساله ای را دیدند که جلو آمد و گفت عمو من به نماز خواندن بر پدرم سزاوارترم دست رد به سینه عمویش زد و وجود مقدس امام زمان بر جنازه پدرش نمازی ملکوتی خواند و بعد جعفر کذاب بیرون آمد و به مأمورین اطلاع داد که آن فرزندی که قرار بود متولد بشود و دستگاه جور را به هم بریزد اکنون متولد شده و من اطلاعی نداشتم.
به خانه امام حسن عسکری(ع) ریختند و سرداب و خانه را احاطه کردند مدت مدیدی مأمورین اینجا بودند و خانه امام حسن عسکری را پلمپ کرده بودند که مبادا ایشان فرار کند اما از آنجا که خداوند می خواست حجت خودش را حفظ کند ایشان از نظرها غایب شد در غیبت به سر می برند.
و موقعی که امام حسن عسکری(ع) بیمار شده بودند احمد می گوید پدرم عبیدالله بن خاقان به طور مرتب افرادی را می فرستاد تااز احوال ایشان جویا شوند و حتی پزشکان سلطنتتی را هم می فرستاد تا دقیقاً از ایشان مراقبت کنند البته عبید الله خاقان نبود که امام را به زهر جفا شهید کرد بلکه متوکل عباسی بود اما او علاقه خاصی داشت که از امام مراقبت کند دو سه روز گزارش داده شد تا حال ابو محمد وخیم شد، بالاخره امام رحلت فرمودند و پس از رحلت امام(ع) خیلی سعی کردند به امام زمان(عج) دست پیدا کنند اما بحمد الله موفق نشدند.
حق در حصار جهل:
حسن بن علی العسکری(ع) ملقب به «زکی» و «ابن الرضا» در مدینه چشم به جهان گشود. از امام جواد(ع) تا غیبت تنها فرزند امام زکی، جمیع اهل بیت(ع) را با نام «ابن الرضا» می‌شناختند، بدان سان که در عصر پس از پیشوای هفتم شیعیان و خیانت برخی از اصحاب، فرقه ای به نام «واقفیه» شکل گرفت. اینان خراج و دیون شرعیه شیعیان را به بهانه نبودن امامی پس از حضرت کاظم(ع) در میان بلاد اسلامی چپاول کردند، بنابراین قاصبان دیونی بودند که باید بین ضعفا و فقرا تقسیم می‌شد. بدین جهت اصحاب خاص اهل بیت(ع) به لجاجت با این قوم گمراه، از امام جواد(ع) تا عصر ظهور به دلیل زنده نگاهداشتن نام و حقانیت امام رضا(ع)،ابن الرضا می‌گفتند.
دژخیمان در سامرا
«عسکر» چنانکه در نقل‌های تاریخی درج شده است، نام دیگر شهر سامراست و نیز لقب «معتصم» خلیفه عباسی، بدان سان که او را «عسکر المعتصم» می‌گفتند؛ سامرا چون شهر دیگر عراق (کوفه) در ابتدا پادگانی نظامی بزرگی در نزدیکی بغداد به شمار می‌رفت، شهر «سامَراء» در آن سال‌ها توسط معتصم و پس از آن به ترتیب «متوکل»، «معتز» و «معتمد» از پادگان به شهر کاخ‌ها و زندان‌های سیاسی تبدیل شد. در عناد قوم عباسی با خاندان حضرت علی(ع) و پیروان ایشان همین بس که دکتر «سبیب رحیم» در کتاب «اخبار دولت عباسی و فرزندان عباس» و «جوزف مری» مؤلف کتاب «قرون وسطی تمدن اسلامی» می‌گویند، متوکل عباسی با ثروت هنگفت خود فتواهای گوناگونی از اهل حدیث در خصوص دشنام به علی بن ابی‌طالب و تبار وی و همچنین جایز بودن تخریب قبور ائمه شیعه گرفته و اعمال خود را با مهر شرعی بودن انجام می‌داد.
در قلمرو حکومت این چهار خلیفه که سنت شکنی کرده و از بغداد همیشه آباد آن روزها به سامرا کوچ کرده بودند، حربه ای مفیدتر از حصر و بند مخالفان خود برای تداوم حکومت ریا وجود نداشت، حال از محمود بغدادی مدعی پیامبری تا ائمه هدایت بخش شیعه. دست تاریخ این بار معتمد عباسی را روی در روی امام حسن عسکری(ع) قرار داد. وی بر خلاف دودمان پیشین خود عسکر المعتصم، متوکل و معتز بالله با خشونت ظاهری کمتری با شیعیان برخورد می‌نمود، اما او خوب می‌دانست راه جایگزین چیست. امام حسن عسکری(ع) در عصر دژخیمان مستبد، ناچار از مدینه به شهر خوف، شهر وهم، شهر ظلم، سامرا تبعید شد. چنانکه نقل شده است، معتمد از ترس رویارویی حضرت با مردم، او را نه به طور انفرادی، بلکه در میان سپاهی مجهز جا به جا می‌نمود(1)، امام در میان سپاه و اطراف وی گرز و شمشیر و سپر، چه جامعه‌ای می‌تواند به حضرت نزدیک شود؟
در این میان نیز بوده اند، افرادی چون «عثمان بن سعید» که در پوشش روغن فروشی به زندان و دربار ظلم و تزویر و دین فروشی عباسی می‌آمد و خطبه ها و جوابیه‌های حضرت را درون روغن‌های خود کرده و به بیرون از تبعیدگاه حضرت منتقل می‌نمود (2)
معتمد عباسی که خود را در پشت پشمینه خلافت پنهان می‌کرد، «علی بن یارمش» از سنگدل ترین سربازهای خود را زندانبان حضرت نمود، عاقبت الامر تنها از
علی بن یارمش، زاهدی شب زنده دار ماند که در کمال ناباوری ِ معتمد چیزی شبیه اصحاب خاص حضرت شد. اما نقشه ترور حضرت پیش از معتمد و در زمان معتز کشیده شد، ولی به عمر معتز کفاف نداد (3)، اما معتمد اندکی خوف از خون دهمین فرزند علی(ع) داشت، به همین سبب در ابتدای حکومت خویش، به جای قتل و خونریزی، زنجیرها را بر دست و پای امام عسکری(ع) بیشتر فشرد.
رد پای ابن الرضا
حسن بن علی العسکری(ع) در هفت سال امامت خویش با چند دسته در گیر و دار و بحث و جدل بود:
- حنبلی‌های معتزلی، معتقد به خلقت قرآن
- ترکان مزدور حکومت عباسی
- بزرگان متعصب خاندان عباسی
- فرقه‌های کج اندیش شیعه
امام در برابر حنبلی هایی که در آن روزگار به پاس خوش خدمتی‌های متوکل عباسی، قدرت سیاسی و فرهنگی بسیاری یافته بودند - حنبلی ها هم که به نشانه خدمتگزاری، لقب «محیی السنة» یعنی احیاکننده سنت را به خلیفه خونریز عباسی داده بودند- ایستاد. نقل و جدل آن حضرت با این دسته از حنبلی‌های معتزلی در اغلب کتاب‌ها به صورت بسیط مندرج است. در برابر دسته دوم نیز چه می‌توان کرد، وقتی ترک تازی، دینشان و شمشیر و خونریزی، عبادتشان است. در خصوص فرقه‌های کج اندیش شیعه همین بس که از ده‌ها فرقه گوناگون امامیه، به جز مذهب جعفری، جز اندک جماعت اسماعیلیه و زیدیه در جنوب عربستان و یمن، گروهی باقی نمانده است. اما افسوس که دسته سوم که در یک دستشان ثروت و در دست دیگرشان شمشیر بیرون آمده از آستین دین است در آخر، امام عسکری (ع) را در حالتی چون حالت پدرانش رستگار کردند. معتمد پس از نفوذ سم در بدن حضرت، ترسان و لرزان چند حکیم زبردست را مأمور درمان امام نمود، اما این حقه یا تیرآخر تزویر نیز عاجز ماند و چنین شد که معتمد ِ صاحب زهر، مشیت حسن بن علی (ع) را رقم زد.
پایان کار، آغاز راه
در روز هشتم ربیع الاول سال 260 هـ.ق جعفر بن علی برادر امام مسموم شده یازدهم با چهره ای مملو از رمز و پریشانی از خانه ای که کمتر صاحبخانه اش را دیده بود، شتابان به جمع شیعیان حضرت آمد و خبر عروج ابن الرضا را داد. جعفر امام زاده ای متظاهر به قداست نسلی بود که سلاله‌ای از عبدالمطلب داشت.
چه رازی در بازگشت عجولانه جعفر برای گزاردن نماز بر پیکر مطهر امام و مالامال از سم ِ عباسی بود؟ به نقل تاریخ، زمانی که جعفر خبر شهادت امام(ع) را به اصحاب خاص وی داد، بسرعت به اندرونی خانه ابن الرضا رفت، اما یک باره کودکی را دید که در کنار حضرت مشغول به نماز بر پیکر وی بود. (4) آن کودک حجت بن الحسن عسکری است که بارها و بارها در تواریخ بی طرف عباسی متهم ردیف دومی بود که معتمد اخبار وی را شنیده و کوی به کوی به دنبال کم و کیف حیات ایشان بود. حال جعفر که نقشه‌های خود را بر باد رفته می‌دید، به برخی یاران عام حضرت در مدینه، کوفه، قم و ری مکاتبه کرد که آری! زکی به شهادت رسیده و وی پس از خود موروثی برای هدایت امت قرار نداده و امامت از وی سلب شده است.
برخی شیعیان که به «منقطیه» معروف شدند، جعفر را نایب غیر معصوم دوازدهم دانسته و بعدها امام عسکری(ع) را عقیم پنداشتند، اینان به دست الهی به زباله دان تاریخ پیوسته ، زیر خروارها خاک دفن شدند، این بار دست جعفر و اصحابش در گور و امروز دست خداوند در بالای دست منکران ماند که «ید الله فوق ایدیهم»
پی نوشت ها:
1- ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۴۲۵؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۱۴ 2- ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب (ع)، ج ۴ ص ۴۲۷ 3- بحار الانوار، علامه مجلسی، جلد ۵۰، صفحه ۲۵۱ 4- سبیب رحیم. اخبار الدوله العباسیه و فیه اخبار العباس و اولاده. ترجمه عبدالجبار مطلبی. قاهره: دارالطلیعه، ۱۹۷۱. ۲۶۵.
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط: امام حسن عسکری(ع)، ،
:: برچسب‌ها: شهادت امام حسن عسکری(ع), امام یازدهم,
آمار
وب سایت:
