 |
لطفاً بیدار شوید، نوجوانان در خطرند! 
دنیای اینترنت و شبکه‌های مختلف مجازی، فضایی با دسترسی راحت و استفاده آسان هستند که در فهرست مخاطبان آن، می‌توان از همه‌جور گروه سنی سخن به میان آورد، از کودکان زیر 7 سال تا سالمندان بالای 90 سال! در بازار مکاره‌ی فضای مجازی، از شیر مرغ تا جان آدمیزاد یافت می‌شود؛ دنیای بزرگ و بی‌سر و ته‌ای که طرفداران پروپاقرصی دارد و باعث شده خیلی‌ها ساعات زیادی از بیداری‌شان را در آن گشت و گذار کنند. مانند بسیاری از اسباب فن‌آوری، استفاده از این فن‌آوری نوین ارتباطی نیز دارای محاسن و معایبی است که متأسفانه به واسطه شناخت نادرست و عدم آگاهی‌های لازم کاربران، معایب این فضا بیش‌از محاسنش است و کاربران و اطرافیان‌شان را با مصائب زیادی مواجه کرده که در این میان، تیغ برنده استفاده نامناسب از فضای مجازی، بیش‌از هر گروه دیگری، زیر 18 ساله‌ها را نشانه رفته است؛ نوجوانانی که نه‌تنها مانند بسیاری از مخاطبان این فضا، روش‌های استفاده از آن را بلد نیستند، بلکه به واسطه کنجکاوی‌های بسیار، متمایل‌اند سری به ناکجاآبادها بزنند تا شاید بتوانند پرده از عالم مکشوفات خود بردارند! و این مهم، دوصد چندان بر نگرانی والدین و متصدیان تربیتی و آموزشی می‌افزاید.
چندی پیش، در نشریات روز، از زبان سخن‌گوی سازمان ثبت‌احوال به نقل از سازمان فن‌آوری اطلاعات، آماری از کاربران تلگرام اعلام شد که نشان می‌داد استفاده از این نرم‌افزار پیام‌رسان در تلفن‌های همراه، به محبوبیت عجیبی بین نوجوانان دست پیدا کرده است.
تلگرام در کشورمان 14 میلیون عضو دارد که 82 درصد کاربران آن زیر 18 سال هستند؛ البته درباره تعداد کاربران تلگرام، تاکنون آمارهای متنوعی ارائه شده، اما اگر همین آمار 14 میلیون کاربر تلگرام را بپذیریم، با یک حساب و کتاب ساده می‌توان به این نتیجه رسید که حدود 5/11 میلیون نفر از کاربران تلگرام در ایران، زیر 18 سال هستند.
بدون این آمار رسمی و تنها با نگاهی کنجکاو و تیزبین به فضای جامعه، خانواده، مدرسه و حتی مهمانی‌های دورهمی نیز، می‌توان به راحتی شاهد استقبال و علاقه‌ی میلیونی نوجوانان به این شبکه پیام‌رسان بود.
اگر نگاه سوگیرانه و قضاوت‌گرانه مثبت و منفی خود را به پدیده تلگرام کنار بگذاریم، می‌توان با صراحت چنین اذعان کرد که جذابیت فضای مجازی تلگرام، به نوعی توانسته سبک زندگی نوجوانان و جوانان ایرانی را دگرگون کند که همین تغییرات و تحولات عمیق و به یک‌باره، نیازمند تحلیل و بررسی بسیار است.
این‌که چرا نوجوانان ایرانی به جای بازی، تحرک و ورزش با هم‌نسلان‌شان و گفت‌وگو و مصاحبت با اطرافیان خود، ترجیح می‌دهند در گوشه‌ای نشسته و در تلگرام غرق شوند، نیازمند آسیب‌شناسی است. تلگرام به عنوان پدیده‌ای جدید در زندگی نوجوانان عصر حاضر، مقوله‌ای بسیار قابل بحث است که نه‌تنها، علاقه‌مندی‌ها و خواسته‌های نوجوانان امروز را از نوجوانان نسل‌های قبل متمایز می‌کند، بلکه باعث شده دیدگاهشان نسبت به زندگی، متفاوت شود و به دنبال اهدافی باشند که این اهداف شاید به اندازه سر سوزنی در ارتقا و پیشرفت زندگی آینده‌شان نقشی نداشته باشند.
▪ ذهن کنجکاو نوجوان در ناکجادآباد اطلاعاتی
احسان 15 ساله می‌گوید: برنامه‌ی جالبی است به‌خصوص برای من که ذهنم پر از سؤال است، اما حوصله‌ی مطالعه کتاب‌های متعدد را ندارم!
الان به‌راحتی می‌توان در هر گروه یا کانالی عضو شد و کسب اطلاعات کرد، مطالب معمولاً از منابع علمی بوده یا خلاصه کتاب‌هایی است که کاربر می‌تواند خیلی سریع و بدون اتلاف وقت، چکیده یک متن را در چند سطر به‌طور گویا و شفاف دریافت کند. این گروه‌ها بسیار خوب هستند، تازه در همین جست‌وجوها می‌توانید درباره موضوعاتی که حتی شاید به ذهن‌تان هم خطور نکرده است، کسب آگاهی کنید و بی‌تردید این یکی از شگفتی‌های این عالم مجازی است!
کنجکاوی و ذهن پرسش‌گر داشتن یکی از خصیصه‌های دوران نوجوانی است و بسیاری از والدین و مربیان، نوجوان را با این خصیصه می‌شناسند و حتی بیان می‌کنند سن نوجوانی یعنی سن کنجکاوی.
حال همین نوجوان پویا و کنجکاو کشف حقیقت، با دسترسی به اینترنت و نرم‌افزارهای پیام‌رسان، به‌دنبال یافتن پاسخ پرسش‌‌هایش از این منبع اطللاعاتی به آن منبع اطلاعاتی سفر می‌کند که در میان همین جست‌وجوی‌های بی‌امان و بی‌حد و مرز، ممکن است با مشکلات زیادی نیز مواجه شود که زودباوری نوجوان یکی از این مشکلات محسوب می‌شود.
روان‌شناسان معتقدند نوجوانان بیش از هر گروه سنی در معرض زودباوری قرار دارند و حتی به جرأت می‌توان اذعان کرد زودباوری بخشی از ذات نوجوان است. چه‌بسا من و شمای بزرگ‌سال، هنگام جست‌و‌جو در اینترنت، بنا بر تجارب خود، می‌دانیم بسیاری از مسایلی که مشاهده می‌کنیم درست نیست و به‌طور قطع نیز پذیرفته‌ایم نباید به همه آن‌چه که می‌بینیم اعتماد کرده و آن‌ها را باور کنیم؛ اما نوجوانان چنین نیستند، چراکه آن‌ها به تجربه و بلوغ فکری کاملی نرسیده‌اند و به همین دلیل نیز هر آن‌چه را که می‌بینند و می‌شنوند، بی‌هیچ تفکر و تأملی باور می‌کنند و می‌پذیرند.
از سوی دیگر، ارسال اطلاعات در شبکه‌های مختلف اجتماعی یا مجهز شدن هر یک از این شبکه‌ها تجهیزات متعدد پیشرفته برای پیام‌رسانی، این مشکل را چند برابر کرده است؛ مثلاً تشکیل گروه‌ها یا کانال‌ها که معمولاً برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات در برنامه تلگرام تعبیه شده‌اند، اتفاقی است که این روزها به کرات و با سیری پیشرونده در این فضای مجازی اتفاق می‌افتد.
اطلاعات بدون حساب و کتاب و بدون این‌که فرد به دنبال‌شان باشند، ارسال می‌شود و این مورد بسیار آسیب‌زا خواهد بود.
وقتی نوجوان درباره برخی اطلاعات، کنجکاو نیست، اما به واسطه‌ی عضویت در شبکه مجازی، در معرض اطلاعاتی قرار میگیرد که نه‌تنها در درستی و نادرستی آن‌ها شک و تردید است، بلکه گاه حتی مناسب سن او نیست.
▪ تلگرام و چت‌های آتش و پنبه‌ای
سارا 18 ساله همراه دوستش سمیرا در مورد تلگرام می‌گویند: «یکی از مزیت‌های تلگرام یا سایر شبکه‌های اجتماعی این است که بدون هیچ مشکل و ترسی، از راه دور و در حد چت، می‌توانی با دوستان ارتباط برقرار کنی و با روحیات و خصوصیات آن‌ها آشنا شوی.
اگرچه برخی از دوستان‌مان از این طریق توانسته‌اند با پسران ارتباطات عمیق‌تری برقرار کنند و گاه حتی آشنایی‌شان را به ازدواج ختم کنند، اما من و دوستم معتقدیم در سن و سال ما، قناعت کردن به چت کفایت می‌کند، زیرا هنوز نابلد راه هستیم و ممکن است دچار آسیب شویم، مثلاً یکی از همکلاسی‌های ما با فردی آشنا شد، حتی قرار ازدواج باهم گذاشتند؛ اما بعدها متوجه شدند، آن فرد متأهل است و دو بچه نیز دارد! و حالا دوست ما افسرده و غمگین است.»
نیاز به دوستی و برقراری ارتباط اجتماعی به هر شکل و عنوانی، گاه با اقتضائات رشدی نوجوان مطابق می‌شود، چرا که اکثر نوجوانان در این سن، دوست دارند ساعت‌های طولانی با دوستان خود معاشرت کنند، گپ بزنند و گفت‌وگو کنند و چه‌بسا تلگرام، پاسخ‌گوی این نیاز است و آن‌را مرتفع می‌کند. با عضویت در این شبکه، نوجوانان ساعت‌های متمادی به دور از چشم والدین یا مخالفت آنان، با دوستان‌شان صحبت می‌کنند.
بیداری غریزه‌ی جنسی در نوجوانی باعث می‌شود نوجوان از طریق همین فضای مجازی، تا حدی ارتباط با جنس مخالف را نیز تجربه کند.
برخی از نوجوانان با استفاده از امکانات چت‌روم تلگرام، بدون آن‌که هویت خود را فاش کنند یا شناخته شوند، با جنس مخالف ارتباط می‌گیرند و با ارائه تصویری مطلوب و قابل پذیرش، خود را از منظرگاه جنس مخالف مورد محک و سنجش قرار می‌دهند. این یکی از مطالبات نوجوانی است و معمولاً نوجوانان در این برهه زمانی، مایل‌اند بدانند از نگاه جنس مخالف چگونه به نظر می‌آیند و آیا به لحاظ یک زن یا مردی که فعلاً فقط شمایی از بزرگ‌سالی را به خود گرفته‌اند، از جانب جنس مخالف مورد قبول و پذیرش هستند یا خیر!
برخی نوجوانان با افتادن در مسیری اشتباه و مخالف احکام دینی، ترجیح می‌دهند با آزادی زیاد، ارتباطات متنوعی را تجربه کنند، اگرچه برخی از آنان در ادامه همین مسیر، مرتکب خطاهای دیگری نیز شده و متحمل آسیب‌های متعددی می‌شوند؛ کم ندیده و نشنیده‌ایم که چگونه برخی از نوجوانان به‌خصوص دختران، در این ارتباطات، فریب خورده و روح و جسم‌شان را به دست‌ها و نگاه‌های گناه‌‌آلود نارفیقان مجازی آلوده‌اند.
از سوی دیگر، سطحی و موقت بودن روابط معمول و آشنایی‌های مجازی، گاه به بروز ناراحتی در نوجوانان منجر می‌شود. نوجوانان در این فضا به دنبال یافتن دوستان خوب و حفظ رابطه خود هستند، اما وقتی با همراهان سطحی و موقت مواجه می‌شوند، که به‌راحتی با فشار دادن دکمه بلاک، بدون هیچ‌گونه ردپایی و بعضاً حتی بدون گفتن خداحافظی، برای همیشه محو و ناپدید می‌شوند، نه‌تنها احساس تشویش و نگرانی می‌کنند، بلکه هضم این مسأله نیز برایشان بسیار سنگین تمام می‌شود.
چه بسا شاید از نظر بزرگ‌ترها، که از سطح احساسات و تعهدات بالایی برخوردارند، ارتباطات فضای مجازی زیاد جدی گرفته نشود و تا حدی نیز تخیلی به نظر آید، بنابراین خداحافظی‌های یک‌باره چندان آسیب‌زا قلمداد نمی‌شود و چه‌بسا چنین وضعیتی را به مانند یک فیلم تلویزیونی و سینمایی می‌بینند که اگرچه به لحاظ احساسی فرد را درگیر می‌کند، اما در نهایت فقط یک برنامه تلویزیونی است که نباید آن‌را جدی و مهم دانست؛ اما همین وضعیت، یعنی کنار کشیدن به یک‌باره و بدون توضیح، از نظر نوجوانانی که مشتاق یافتن دوستان خوب بوده و در این رابطه به دنبال مسایلی همچون صمیمیت، اعتماد و وفاداری حساس هستند، به بدبینی و نومیدی مشکل‌سازی بدل می‌شود.
▪ اعتیاد از نوع تلگرامی
حامد پسر 15ساله‌ای است که مدت زمان طولانی از اوقات روزانه و گاه حتی شبانه‌اش را در فضای تلگرام سر می‌کند.
او می‌گوید: «دچار وسواس شده‌ام، هرلحظه باید صفحه‌ی تلگرامم را چک کنم، حتی اگر فیلم و پیامی نیز دریافت نکرده باشم! آن‌قدر به این فضا عادت کرده‌ام که اگر نیمه‌شب هم از خواب بیدار شوم، حتماً باید صفحه تلگرامم را ببینم! گوشی‌ام را به‌طور مخفیانه به کلاس درس می‌برم و به بهانه‌ی آن‌که می‌خواهم چیزی از کیفم بردارم، پیام‌های تلگرامی‌ام را بررسی می‌کنم!
بابت این مسأله با والدینم درگیر شده‌ام، حتی یک بار پدرم موبایلم را از من گرفت، اما وقتی با ناراحتی بسیار من مواجه شد، آن‌را به من بازگرداند. خودم می‌دانم معتاد تلگرام شده‌ام و استفاده مفرط از آن باعث افت تحصیلی، کم شدن ارتباطات و صمیمیتم با دیگران شده است، اما چاره‌ای نمی‌بینم و بدون آن نمی‌توانم زندگی کنم! حاضرم گرسنه بمانم، اما لحظه‌ای از این یار شفیق دور نیفتم!»
از آن‌جا که تلگرام و وابستگی به آن، برخی نیازهای نوجوان را ارضاء می‌کند، احتمال اعتیاد به آن بسیار است. جذابیت‌های این فضای مجازی، نوجوانان را در معرض خطر قرار می‌دهد و باعث می‌شود میزان کاربری آن‌ها از این فضا افزایش یابد و راه را برای ابتلا به مصرف‌گرایی مفرط و اعتیاد به آن باز کند.
بسیاری از نوجوانان به‌طور وسواس‌گونه‌ای گرفتار تلگرام شده‌اند، اما واقعیت این امر از نظرگاه والدین-شان کاملاً مستتر است. کاهش اشتها، خستگی شدید، تغییر در عادات خواب مانند بیداری زودهنگام یا بیدار ماندن تا پاسی از شب، افت ظاهری بهداشت، نافرمانی و عصیان، پرخاشگری، وابستگی افراطی به دوستان مجازی، مواجهه با مشکلات تحصیلی، تکذیب و دروغ گفتن درباره میزان زمان استفاده از تلگرام و... از جمله نشانه‌های نوجوان معتاد به این فضای مجازی است. والدین باید گوش‌به‌زنگ باشند و با مشاهده‌ی کوچک‌ترین علایم خطر به فکر چاره‌ای برای حل مسأله بیفتند.
اگرچه بسیاری از مطالعات نشان داده است برخی از جوانانِ معتاد به تلگرام، قربانی بی‌چون و چرای این فضا هستند، چه‌بسا مشکلات موجود در زندگی واقعی و ناتوانی در حل و فصل آن‌ها باعث می‌شود آن‌ها مفرّی جز این فضا برای خود نیابند و با پناه بردن به آن سعی کنند، هیجانات‌شان را کنترل و تخلیه کرده یا درصدد درخواست کمک و مساعدت برآیند.
▪ انزوای همیشگی
سرش پایین است و هوش و حواسش به آن صفحه موبایل؛ هیچ‌چیز نمی‌بیند و نمی‌شنود، بارها صدایش هم کنی، نمی‌شنود و عکس‌العملی نشان نمی‌دهد، انگار هیچ نمی‌بیند جز دیدن آن صفحه‌ی کوچک جادویی. خانه که باشیم اتاقش را ترجیح می‌دهد و وقتی به مهمانی دعوت شویم یا بهانه نرفتن میگیرد یا اگر همراهی‌مان کند حتماً گوشه‌ای از خانه میزبان را انتخاب می‌کند و تک و تنها باز با آن موبایل که دنیای اوست، سرگرم می‌شود. هر وقت که بپرسی کجا هستی و چه می‌کنی؟ حتماً به صفحه تلگرامش اشاره خواهد کرد.
امروزه تلگرام جای دوستان و نزدیکان را گرفته و در حقیقت جایگزین روابط دوستانه و فامیلی شده است. نوجوانان شاید به اجبار والدین‌شان در محافل خانوادگی و اجتماعی حضور یابند، اما به‌طور واقع در همان محفل اجتماعی، فعالیت اجتماعی خود را کنار گذاشته و به فعالیت‌های فردی روی می‌آورند و با دوستان مجازی یا سرگرمی‌های مختص به خود مشغول می‌شوند و این دامنه‌ای از شروع فردگرایی است که اندک‌اندک بساط گسترش خود را ارزانی می‌کند و به مرور موجب فردگرایی مفرط نوجوان می‌شود.
روان‌شناسان معتقدند تمایل افراطی نوجوانان به فردگرایی، با گذشت زمان، موجب تبلور افسردگی و انزوای اجتماعی در نوجوان می‌شود؛ اگرچه شاید خود نوجوان نسبت به آن آگاه نباشد یا در صورت آگاهی، آن‌را تأیید نکند.
▪ چشم‌پوشی والدین به پاتوق‌های تلگرامی 
روزگار تغییر کرده و رسم فرزندپروری هم شکل و شمایلی دیگر به خود گرفته است. والدین دیروز تا کودکشان نوجوان می‌شد، دورادور هوایش را داشتند و از رفقا و دوستانش می‌پرسیدند و به هر دری می‌زدند، از علایق و سرگرمی‌های فرزندشان مطلع شوند؛ و اگر احتمال خطایی دارد، تا دیر نشده مانع از بروز آن شوند.
اما امروزه جدیدترین کنج‌های خیابان، گذرگاه‌ها و میدان‌گاه‌هایی که زمانی پاتوق نوجوانان بود را می‌توان در چاردیواری خانه‌ها یافت. یک گوشی همراه مجهز به اندروید، اینترنت و عضویت در شبکه‌های مجازی، پاتوق شبانه‌روزی نوجوانان است که صد البته مضرات آن کمتر از پاتوق‌های واقعی نیست.
البته جالب‌تر آن‌که حساسیت و نگرانی والدین امروزی به این مدل پاتوق‌ها بسیار کمتر از نگرانی والدین دیروزی است. انگاری این پاتوق‌ها را پذیرفته‌اند و نسبت به آن احساس خطر نمی‌کنند! حتی گاهی خود مشوق حضور فرزندشان در این فضاها می‌شوند! متأسفانه بسیاری از والدین در خواب‌اند و چشم به واقعیت علنی مخرب و آسیب‌زای این فضاها بسته‌اند. گویی دوست دارند نبینند و نشنوند آن‌چه دیدنی و شنیدنی است، چراکه ممکن است به خاطر بینایی و شنوایی دچار زحمت شوند!
در اولین اقدام برای مواجهه با تلگرام‌گرایی نوجوانان، لازم است گوش والدین را با این جمله نوازش دهیم: «لطفا بیدار شوید، نوجوانان در خطرند»
منبع: جام جم
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط: خواندنی ها، ،
آمار
وب سایت:
